Tüm Dünya'da olduğu gibi ülkemizde de yaşanan enerji krizi ile birlikte, geç de olsa güneş ve rüzgar gibi yenilenebilir enerji kaynaklarına geçiş hızlandı. Bunu destekleyen regülasyon değişiklikleri ile birlikte güneş paneli gibi ekipmanların üretim kapasiteleri de sürekli artmakta. Peki şu anda yapılan milyarlarca dolarlık yatırımların ömrü tamamlandığında ne olacak?
Güneş paneli atıklarının 2050 yılına kadar 30 adet Empire States binası kadar veya 10 milyon ton ağırlığa ulaşması bekleniyor. -NREL
Güneş paneli ve bileşenleri için döngüsel bir ekonomi yaratarak, güneş paneli üretim maliyetlerini en aza indirmeye duyulan gereklilik daha fazla önem kazanıyor.
NREL, şimdiye kadar yapılan araştırmaların çoğunun güneş paneli malzemelerini teknik ve ekonomik olarak yeniden kullanmak için yöntemler geliştirmeye yönelik olduğunu, ancak sosyal etkisinin hiç hesaba katılmadığına dikkat çekiyor. Analistler, tüketici davranışının ve farkındalığının dikkate alınmasının tüketicilerin çözümün bir parçası olmasına olanak tanıyabileceğini ve döngüsel ekonomi yaklaşımını benimsenmesini hızlandırabileceğini söylüyor.
Döngüsel Ekonomi Nedir?
Döngüsel ekonomi modeli, mevcut doğrusal ekonomimizin;
Al - Yap - At
modeli yerine,
Azalt - Yeniden Kullan - Geri Dönüştür
modelini benimser. Döngüsel ekonomi, hammaddelerin, bileşenlerin ve ürünlerin birçoğunun kullanım ömrü boyunca mümkün olduğunca az değer kaybetmesini sağlayacak şekilde döngüleri tasarlar; yenilenebilir enerji kaynaklarına öncelik verir ve özünde sistem düşüncesini kullanır. Döngüsel ekonomi modelini destekleyen Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları, özellikle de Hedef 12: Sürdürülebilir Üretim ve Tüketim; işlenmemiş malzemelere yönelik artan talepten kaynaklanan sera gazı emisyonlarında beklenen artışı azaltmak, hammadde çıkarmanın çevresel ve sosyal etkilerini azaltmak ve tüketim alışkanlıklarını buna göre şekillendirmeyi amaçlar.
Güneş Panellerinin Geri Dönüşümü ve Döngüselliği İçin Ne yapılmalı?
1. Geri dönüşüm ve sonrası için araştırmalar genişletilmeli.
Geri dönüşüm, çevre açısından işlenmemiş ham maddelere bağımlılığı azaltmaya yardımcı olan önemli bir döngüsel ekonomi stratejisidir. Bununla birlikte, güneş panelleri için döngüsel ekonomi literatüründe geri dönüşüme yoğun bir odaklanma mevcuttur. Geri dönüşüme yapılan vurgu, diğer döngüsel ekonomi süreçleri üzerine yapılan araştırmaların ortaya çıkarabileceği zorlukları ve fırsatları kaçıracaktır. Bu, geri dönüşüm araştırmalarının durdurulması gerektiği anlamına gelmez; bunun yerine, diğer döngüsel ekonomi stratejilerine olan ilgi artmalı ve ömrünü tamamlayan güneş paneli modülleri miktarı arttıkça hızlanması gerekmektedir.
2. Çevresel, sosyal ve yönetişimsel (ESG) açıdan incelenmeli.
Döngüsel ekonomi, teknolojik olmayan yönleri - sosyal, çevresel ve ekonomik etkilerin rolü gibi - açısından yeterince incelenmemekte. İster hammadde ister dijital olsun, teknolojilerin geliştirilmesi gereklidir, ancak döngüselliğe ulaşmak için yetersizdir. Örneğin, güneş panellerinden geri kazanılan malzemelerin diğer ürünlerin imalatında kullanılabileceği endüstriyel simbiyoz ilkelerine dayalı eko-endüstriyel modeli teşvik eden politikalar, geri kazanılmış ürünler için bir pazar oluşturabilir ve güneş enerjisi sektöründe döngüsel ekonomi modelinin ölçeklendirilmesini destekler. Aynı şekilde, döngüsel ekonominin davranışsal ve çevresel yönleri de gözden kaçırılmamalıdır; örneğin, vaat edilen çevresel faydalar, modeli desteklemek için başlıca motivasyon kaynağı olduğundan, bu faydaların kanıtlanması ve belgelenmesi gerekir.Bu teknolojik olmayan yönlerin araştırılması ve uygulanması, bilgilendirmek, katılımı sağlamak ve çeşitli paydaşlar için bilgiyi geliştirmek için önemlidir.
3. Dijital bilgi teknolojilerinden yararlanılmalı.
Döngüsel ekonomi stratejileri yalnızca fiziksel ürünler, bileşenler ve malzemelerle değil aynı zamanda dijitalle de ilgilenir. Üç yaşam döngüsü aşamasının tamamında döngüsellik stratejilerini uygulamak ve iyileştirmek için dijital platformlar ve bilgi sistemlerinden yararlanılabilir. Bu stratejiler arasında tam döngüsellik için tasarım, düzeltilebilecek noktaları belirlemek, üretim operasyonunu optimize etmek için alternatif malzemeleri seçmek ve performansı izlemek, kullanım ömrünün sonunda tespiti dijitalleştirmek ve uzaktan kontrol için güneş panellerini izlemek üzere dijital tabanlı iş modellerini kullanmak gibi faaliyetler için yapay zeka veya makine öğrenimi özellikli teknolojilerin kullanılması gerekir.
4. Geri dönüşüm teknolojileri geliştirilmeli.
Güneş panellerinin geri dönüşümü için mevcut zorluklarla ilgili üç önemli gözlem bulunmakta:
İlk olarak, tüm bileşenleri geri kazanabilen entegre geri dönüşüm süreçlerinde eksiklik var.
İkincisi; maliyet, geri dönüşümü zorunlu kılmayan ülkelerde artan geri dönüşüm talebi için en büyük zorluk olmaya devam ediyor.
Üçüncüsü, araştırma daha çok laboratuvar ölçekli uygulamalara odaklanmış durumda ve ticari ölçeğe geçişte ortaya çıkan potansiyel zorlukları hesaba katması gerekecektir.
Bu tür zorluklar arasında güvenilir ve doğru verilerin elde edilmesi, sürdürülebilir iş modellerinin uygulanması, operasyonların dijitalleştirilmesi ve kullanım ömrü sona ermiş güneş panellerinin lojistik operasyonu da yer alır.
Sonuç olarak; günümüzdeki plansız ve kontrolsüz yenilenebilir enerji yatırımlarının atık çöplüğüne dönüşmemesi adına #hareketegeç'mek gerekiyor. Yalnızca geri dönüşüm tesisleri ile değil; tam döngüsel ekonomi modelleri ile güneş panellerinin tasarım aşamasından itibaren süreci daha sürdürülebilir kılmak gerekir.
Kaynak:
JOURNAL OF THE AIR & WASTE MANAGEMENT ASSOCIATION 2022, VOL. 72, NO. 6, 478–539 https://doi.org/10.1080/10962247.2022.2068878